Beynimiz Biz Uyurken Yeni Anılar Yaratıyor!
Ezberlerini sınavdan bir gece önceye bırakanlar bilimsel olarak en doğrusunu yapıyor desek ne dersiniz?
Bir grup Fransız nörolog tarafından yapılan bir araştırmaya göre beynimiz biz uyurken yeni anılar yaratma kapasitesine sahip. Yani uyku sırasında maruz kaldığımız tüm uyaranlar beyin tarafından algılanıyor ve hafızaya kaydediliyor. Uykuya kulağında kulaklıkla dalanların ertesi gün bilmedikleri bir şarkıyı mırıldanmasının asıl sebebi beynin uyku sırasında bile uyanık olması.
Beynin uyku sırasında da uyanık olduğunu kanıtlamak amacıyla nörologlar tarafından yapılan araştırmada deneklere uyudukları sırada karışık olarak pek çok ses ve melodi dinletildi. Denekler uyandıktan sonra tekrar dinletilen ses ve melodileri hatırlıyordu. Yani denekler uyurken dinledikleri sesleri hafızalarına kaydetmişti bile.
Beynimiz Asla Uyumuyor
İnsan beyninin uyurken de öğrenebileceği fikri uzun ve ilginç bir hikayeye sahip aslında. Zaman zaman hipnopedi olarak da adlandırılan bu konsept ilk olarak New York’lu mucit A. B. Salinger’ın ortaya attığı “psiko-fon” adlı cihaz ile dikkat çekmeye başladı. “Otomatik Öneri Makinesi” olarak tanımladığı bu aygıt saate bağlı bir gramofondan oluşuyordu. Aygıtın prensibi beynin uyurken sık olarak tekrar edilen ses ve mesajları algıladığı ve bu mesajların bilinçaltına yerleştiği fikrine dayanıyordu. Salinger, psiko-fon’u “ömür uzatma”, “normal kilo”, “çiftleşme” gibi adlara sahip çeşitli kayıtların bulunduğu plaklar ile birlikte içlerinde ünlü isimlerin de bulunduğu binlerce kişiye sattı. Amaç bu plakları uyurken dinleyerek plaklarda yer alan pozitif mesajları bilinçaltına yerleştirmek ve bu yoldan hayat kalitesini artırmaktı. Salinger cihazını sattığı ünlü isimleri gizli tutmayı tercih etti ancak cihazın uyku sırasında verdiği mesajlar elbette açığa çıktı. Çitleşme plağından oynatılan mesajlar şuna benziyordu: “Ben bir eş arıyorum. Ben sevgi yayıyorum… Benim sohbetim çok ilginçtir… Benim arkadaşlığım çok keyiflidir… Ben çok çekiciyim…” Anlaşılabileceği üzere cihazın popülaritesi çok uzun sürmedi ancak uykuda öğrenme fikri bilim insanlarının gündeminden düşmedi diyebiliriz.
Uyku Sırasında Dış Ortamın Farkındayız
Nature Communications’da yayımlanan yeni çalışmaya göre uyku durumunda akustik olarak verilen bilgilerin beyin tarafından öğrenilebildiği kanıtlandı. Yani uykuda duyduklarımız beynimizde mutlaka yer ediyor. Çalışma 20 deneğe uyku sırasında durgun bir ortam sesi dinletilmesi ile başladı. Rastgele seslerden oluşan bu durgun ses sekanslarının bazı kısımlarına ise 200 mili saniyelik kısa örüntüler oluşturan ve beşer kere tekrar eden akustik klipler yerleştirildi. Bu ses klipleri deneklere REM uykusu, hafif uyku ve derin uyku evrelerinde ayrı ayrı olmak üzere dinletildi.
Uyandıklarında deneklerden uyku sırasında dinledikleri ses örüntülerini saptamaları istendi ve aynı ses klipleri tüm deneklere bir kez de uyanıkken dinletildi. Ses kliplerini REM evresinde ya da hafif uyku evresinde dinleyen denekler, ses örüntülerini kolayca saptamayı başardı. Ses kliplerini derin uyku evresinde dinleyen denekler ise örüntüleri saptamakta beklenmedik derecede zorlandı. Bu da derin uyku evresinin öğrenilen şeylerin silindiği bir evre olma özelliğini taşıyor olabileceğini akıllara getirdi. Bu sebeple ezberlerini yatmadan önce yapanların derin uyku evresinde tüm öğrendiklerini unutabileceğini hatırlatalım.
Deneyi gerçekleştiren bilim insanlarından Thomas Andrillon, Washington Post gazetesine deneyle ilgili olarak şu açıklamada bulundu: “Uyku sırasında beyin dış ortamdan maruz kaldığı uyaranların büyük bir kısmını algılıyor ve bu uyaranları şaşırtıcı derecede yüksek bir farkındalıkla bilinçaltına işliyor.”
Yine de uyku sırasında öğrenme yönteminin normal uyku düzeni için zararlı mı zararsız mı olduğu halen tam olarak bilinmiyor. Beynin kendisini moleküler reaksiyonlar sonucu oluşan atıklardan temizlemesini sağlayan Glimfatik Sistem en fazla uyku sırasında çalışıyor. Uyku sırasında öğrenme gerçekleştiğinde ise bu sistemin çalışmasının yavaşlıyor olabileceği söyleniyor. Yani uyku sırasında öğrenmenin gizemi halen tam olarak çözülebilmiş değil. Bu sebeple ezber yapmanız gerekiyorsa siz şimdilik yine de son güne bırakmayın deriz.