Çocuklarda Tırnak Yeme Davranışı ve Yönetimi

Tırnak yeme toplumumuzda bir alışkanlık olarak bilinir ve hem yetişkinlerde hem çocuklarda görülür.

Nedenlerine bakıldığında; kaygı, stres, yalnızlık, diğer aile üyelerini örnek alma, kalıtım, aktif olmamak, parmak emmeden kalan alışkanlık, tırnakların düzenli kesilmemesi gibi etkenler sayılabilir. Buna göre de tedavisi problemin kaynağına göre belirlenir, ancak ceza, alay etme, tehdit etme, tırnaklara acı nesneler sürme, kişi için tırnak yeme davranışını hatırlatıcı olup, çözüme yönelik metodlar değildir. Burada başarıya giden yol tırnak yiyenin rızası, isteği ve iş birliğidir.

Isırma ihtiyacı ve hatta tırnağı yeme isteği psikolojik durumla alakalıdır; kaygı. Tırnağını yiyen çocuk evrimsel anlamda oral döneme bağlı bir rahatsızlık ifade eder. Oral dönem çocuğun her şeyi ağzına götürdüğü dönemdir.

Çoğu durumlarda bu problem 3-4 yaşından önce görülmez. En çok 4-6 yaş aralığında görülür, 7-10 yaşlarında dengeli görülür ergenlikte artar, çünkü bu dönem kriz zamanı gibidir.

Tırnak yeme davranışı gergin zamanlarda duygusal dengesizliğin sonucu olarak daha sık görülür. 4 aşamayla ortaya çıkar ve genelde parmak emmeden sonra şu şekilde gelişir:

Başlangıçta eller ağıza yakın biçimde yaklaştırılır bir süre, sonra dişler çıktıkça tırnaklar üst dişlere değdirilmeye başlar. Zamanla tırnağın dişlere değdirilmesi, ısırma isteğiyle devam eder. Daha sonra hafif ısırmalarla tırnağı koparmaya kadar gidebilir.

Tırnak yemenin asıl sebebini söylemek zordur, tırnak yiyenlerin diğerlerine göre daha kaygılı olduğunu söylesek te, kaygılı olan herkes tırnak yemez. Tırnak yeme eğer tetiklenmezse zamanla yok olan bir alışkanlıktır, ancak temelinde başka problemler varsa kompleks bir hal alır.

Bir çok insan tırnaklarını stresli anında yiyebilir ancak çocuklar bir dersi anlamadığında, üzücü hikayeler okuduğunda ya da dinlediğinde veya gece yataklarına zorla götürüldüklerinde tırnak yerler. Tırnak yeme bu sebeple tetiklenen bir davranıştır, tetikleyici unsur olmadıkça bu davranış ta azalacak ve bitecektir.

Eğer tırnak yeme davranışı başka problemlerle birleşirse daha kompleks bir hal alacak ve çözümü zorlaşacaktır, bireysel yardım alınması gerekecektir. Bir çocuk eğer tırnağı yutarsa, mideyle alakalı problemler gelişebilir ki tırnaklar bakteri yuvasıdır çoğu zaman, iyi temizlenmezse bir çok hastalığın bulaşmasına sebep olabilir.

Tırnak yeme davranışı bir süre sonra şekil değiştirip, kalem ısırma, burun karıştırma ya da saçlarla oynama gibi davranışlara dönüşebilir. Ancak tırnak yeme olarak devam ederse ön dişlerin sağlıksız şekillenmesine sebep olabilir, tırnakların mantarlı enfeksiyonu ve tırnak yumuşak dokusu iltihabı oluştuğu takdirde ağız kenarlarına da bulaşabilen hastalıklar ortaya çıkabilir. Daha ileri bir noktası ise parmak ısırmadır, çok az kişide görülse de tırnak yeme davranışının parmak ısırmaya döndüğü takdirde bireysel yardım alınmalıdır. Ve ayrıca tırnak yiyen çocukların tırnakları daha çabuk uzamaya başlayacaktır, bunun sebebi de muhtemelen sıkça tırnağın yenmesi, o bölgede tırnak oluşumunu daha fazla tetikleyecektir ve %20 oranında daha hızlı büyüme görülecektir.

Yönetimi

Tırnak yeme davranışını durdurmadaki yöntemler arasında davranışı cezalandırmak yoktur. Eğer çocuk ebeveynlerin tırnak yeme davranışına dikkatlerini verdiklerini anlarsa bu davranışı sürdürmek isteyecektir ve daha fazla yapacaktır. Ebeveynler çocuğa dikkatlerini verdikçe çocuğun dikkatini bu davranışa sevk etmiş olacaklardır. Çocuklarda bir davranışı sonlandırmak için baskı uygulamak asla davranışı bitirmeye yönelik olmayıp, tam tersine sanki o davranışı yapmaları için “rica ediyormuşuz” gibi algılanır. 0-6 yaş grubu özellikle bu tutum karşısında sergilenen davranışı tetikleyici unsur olarak algılar.

Biz Anaokulu Psikologları olarak şunları öneriyoruz; davranış sergilendiği anda çocuğun dikkati dağıtılmalı eline başka şeyler verilmelidir. Elbette davranışı sonlandırmak ilk hedef değildir, davranışı azaltmak ta bir ilerlemedir. Ancak tırnak yemenin sebebini tam olarak bulamadığımızda çözümün de aynı nispette etkisi düşük olacaktır. Zira okulumuzdaki çocuklarda bu davranışla karşılaştığımızda velilere önerilerde bulunup dönütleri mutlaka alıyoruz ve ciddi derecede ilerleme katediyoruz. Örneğin, tırnak yeme esnasında eline başka cisimler verilmesini, bu davranışı “yapma, elini ağzından çek” gibi ifadelerle uyarılmamasını öneriyoruz, çünkü bu söylemler davranışı tetikleyip teşvik ediyor gözlemlerimize göre. Davranışı çök yönlü analiz edip en iyi şekilde ailelere bilgi akışı sağlıyor ve yapılacakları maddeler halinde net olarak ifade ediyoruz.

Davranışı azaltmanın bir diğer yolu da spora teşviktir ve aktiviteleri artırmaktır. Bu yolla çocuk, sporun sağladığı rahatlama hissiyle stresten uzak kalacak ve davranışı daha az sergileyecektir.

Tırnak yemenin olumlu taraflarına bakacak olursak, eğer bu davranışın sebebi stres ve kaygı ise, bu durumda çocuğun stres ile başa çıkmada böyle bir davranış geliştirdiği düşünülebilir, çocuk stres ile mücadele ediyordur pes etmemiştir, strese giren çocuk bu durumu içerler ise daha kötü sonuçlara yol açabilir, çünkü stres atılmadığında vücudun her bölgesine özellikle de beyne zarar vermekte, beynin küçülmesini tetiklemektedir. İnsan vücudundaki stres mekanizması kısa süreler için ayarlanmıştır, yani aç kalınca yiyecek bulana kadar stres yaşar yiyecek bulunca stres gider, ancak günümüzdeki şartlarda stres uzun süreli olunca; vücutta kan şekeri yükselir, kortizol ve adrenalin gibi hormonlar artar, bağışıklık sistemi zayıflar ve vücut mikroplara karşı dirençsiz olur.

Kısacası tırnak yemek eğer stres ile başa çıkma yöntemi ise bir yönüyle yaşamsal bir faaliyettir ve durumsal fayda sağlayabilir.

Bir diğer avantaj ise Montreal Üniversitesi’nde yapılan araştırmalara göre çocuklar tırnak yeme davranışını bazı şeylere odaklanırken yapıyorlar. Yani çocuk dikkatini toplaması gerektiğinde, dikkati dağılmasın diye odaklanmaya çalışırken tırnak yer ve başka bir şeyle meşgul olmaz. Beyin kendine uğraş ararken, çocuk tırnak yemeyle bunu durdurup dikkatini toplamıştır. Bu açıdan bakıldığında da tırnak yeme aslında bir nevi dikkatsizlik ile başa çıkma yoludur. Bunu yapan çocukların eleştirilmesi olumlu yönde olabilir çünkü vücudunu kontrol eden bir çocuktur o. Montreal Üniversitesi araştırmacıları “bırakın yesinler” diyor.

Sonuç olarak diyebiliriz ki, tırnak yeme bir çok nedenden dolayı meydana gelebilir. Bu nedenler olumsuz olduğu gibi olumlu nedenler de olabilir (dikkati sağlama, stresle başa çıkma vs.). Çocuğumuz tırnak yiyorsa ilk olarak problemi doğru tespit etmek gereklidir, yani bu davranışın bir problem olup olmadığını belirlemektir. Eğer problem ise kaynağına göre çözüm yolu geliştirilmeli, çözümü uygularken tutarlı olmalı ve pes edilmemelidir. Çocuğun özgüvenini geliştirmesinde yardımcı olmalı ve çocuk ilgisiz bırakılmamalıdır.

Kaynak:  Tanaka, O. M., Vitral, R. W. F., Tanaka, G. Y., Guerrero, A. P., Camargo, E. S. (2008). Nailbiting, or onychophagia: A special habit. American Journal of Orthodontics and Dentofacial Orthopeics, 134, 305-308.