İlk Gece Etkisi

Yeni bir yerde uyuduğumuzda beynimiz tam olarak uyuyamıyor!

Siz de benim gibi bir yerde ilk defa uyuduğunuzda gecesi kabusa dönenlerden misiniz?  O gece bir türlü bitmek bilmez. Tam uyudum, uyuyacağım dersiniz bir şey sanki sizi dürter, kalk git yerine yat, diye. Hadi biraz şanslı olduğunuzu varsayalım: uyudunuz. Uyandığınızda hissettiğiniz yorgunluk size: “Acaba uyumasaydım daha mı az yorulurdum?” sorusunu sordurur. Aslında tüm bu hissettiklerimizin bilimsel bir açıklaması bulunuyor: yeni bir yerde uyuduğumuzda beynimiz tam olarak uyuyamıyor!

Daha önceleri uykuyla ilgili yapılan çalışmalarda, yeni bir yerde uyuduğunuzda oluşacak düzensizlikler gözlemlenmiş ve bu durum“ilk gece etkisi” olarak adlandırılmıştı. Ancak bu durumun sebebi ve mekanizması henüz bilinmiyordu. Bugün ise yapılan araştırmalar mekanizmaya açıklık getiriyor: yeni bir yerde uyuduğumuzda beynimizin sadece yarısı uykuya dalabiliyor.

35 kişinin katılımıyla yapılan “ilk gece etkisi” araştırmasında; deneklerin beyinleri, birkaç gün boyunca uyku esnasında ileri beyin görüntüleme teknikleriyle izlenmiş. Araştırma sonunda deneklerin derin uykudayken (yavaş dalga uykusu) beyinlerinin sol hemisfer bölümünün sağ hemisfere göre daha aktif olduğu tespit edilmiş.

Hayatta kalma stratejisi

Benzer bir aktivite denizde yaşayan memelilerde de görülüyor. Yunus ve balina gibi canlılarda uyurken bir hemisferin diğerinden daha aktif olduğunu biliyoruz. Araştırmacılar, bunun hem onlar için hem de bizim için bir hayatta kalma stratejisi olduğunu düşünüyor. Bir hemisferin daha aktif olması, tehlike anında aniden sıçrayarak tepki vermeyi kolaylaştırıyor. Beyin yeni çevreyi tanımadığı için kendini güvende hissetmiyor. Bu yüzden derin uykuya dalamıyor.

Araştırmalar gösteriyor ki, bir sonraki günü bize eziyet haline getiren bu süreç, basit bir hayatta kalma çabasından ibaret. Bu çabanın çok da kontrol edilebilir olmadığını düşündüğümüzde, ertesi gün önemli bir görüşme, sınav ya da benzeri kritik bir işiniz varsa performansınızı etkilememesi için, o gün size yeni bir yerde uyumamanızı tavsiye ediyorum.