Yüzümüz Neden Kızarır?

Sizce neden en olmaması gereken zamanlarda yüzümüz kızarıyor? Aşık olduğumuzda, stres ya da kaygı durumlarında görülen bu vücudumuzun eşsiz tepkisi bizlerin kafasını kurcaladığı gibi bilim insanlarının da uzun zaman düşüncelerini meşgul etmiş. Ünlü biyolog Charles Darwin yüz kızarma refleksini “tüm reflekslerin en ilginç olanı’” şeklinde ifade ediyor. Bilim insanları bu fenomeni iki farklı şekilde açıklıyor. Ama öncelikle bu refleksimizin ortaya çıkardığı garip bir gerçeği belirtmekte fayda var:

Yapılan araştırmalar yüzü kızaran insanların daha tutkulu aşık olduğunu ortaya çıkardı.

Yüzümüzün kızarması utançtan ya da farklı bir durumdan dolayı ortaya çıksa da fizyolojik olarak “mücadele et ya da kaç” tepkisini faaliyete geçiren aynı sistem tarafından uyarılır: istemsiz faaliyetlerin merkezi olan sempatik sistem. Utandığımız zaman vücudumuz adrenalin üretmeye başlar. Bu hormon uyarıcı işlev görür ve onun etkisiyle vücudumuzda bir dizi kontrol dışı değişimler meydana gelir. Adrenalin nefes alıp vermemizi ve kalp atışımızı hızlandırarak bizi tehlikeye karşı hazırlar, göz bebeklerimizi büyüterek görsel girdilerimizi artırmamızı sağlar, sindirim sistemimiz ise yavaşlar.

Bütün bunlar, utanma anında neden ürperdiğimizi de açıklıyor. Adrenalin, kan akışını ve oksijen dağılımını hızlandırmak için damarlarımızın genişlemesine neden olur. Adrenalinin yüz damarlarımızda faaliyetini gerçekleştirmesini sağlayan ise kimyasal transmiter olan “adenilat siklaz” adı verilen hücresel iletişimde görevli bir enzimdir. Başka bir ifadeyle, yanaklarımıza olağandan daha fazla kan akışı gerçekleşir. Böylece karşımızdakine utandığımızı gösterem yanaklarımızdaki kırmızılık oluşur.

Bazılarımız bu durumu hoş karşılasa da bundan rahatsız olan bireyler de bulunmaktadır. Hatta bu duruma karşı kişide bir fobi de gelişebilir ve buna eritrofobi denir.Oluşan rahatsızlık, omuriliklerden çıkan küçük sinirlerin kırptırılması ameliyatıyla (endotorasik sempatetektomi) giderilebilmektedir.

Evrimle bağlantılı olarak yapılan daha enteresan ikinci açıklama ise yüz kızarma refleksinin evrimsel olduğu yönündedir. Evrimsel bakış açısına göre, yanaklarımızdaki kızarıklık empati yeteneğinin işareti olarak algılanıyor. Sosyal hayvan türlerinde, özellikle utanmanın varlığı, empatik bir beyne sahip olduğumuzun göstergesi olarak kabul edilmektedir. Bu durum da bizi diğer canlılara göre bir adım önde kılar. Empatiden yola çıkarak yüz kızarıklığının sosyal bir davranış olduğu da söylenebilir. Sosyal yapı içerisinde yüzümüzün kızarması karşımızdaki kişiye ya da kişilere içinde bulunduğumuz durumu ifade etmenin kısa ve hızlı yolu olarak evrilmiştir. Bu refleks bizde farkındalık oluşturmaktadır. Ayrıca empatik düşünce yapısına sahip olmak gerçekten önemli olmalı ki evrim bunu insana bırakmadan kendisi düzenlemeyi tercih etmiştir.

Hazırlayan: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi [n]teresan Şeyler üyesi Şehval Onaysoy